ارگونومی چیست؟

ارگونومی به مجموعه‌ای از اصول و روش‌ها گفته می‌شود که به طراحی محیط کار، ابزار و لوازم اداری به گونه‌ای می‌پردازد که هماهنگ با ویژگی‌ها و نیازهای بدن انسان باشد. این علم در تلاش است تا وظایف و محیط‌های کاری را به گونه‌ای تنظیم کند که هم کارایی و بهره‌وری افزایش یابد و هم از آسیب‌های جسمی و روحی جلوگیری کند. در نتیجه، ارگونومی نه تنها به بهبود کارایی و بهره‌وری کارمندان کمک می‌کند، بلکه موجب کاهش مشکلات جسمی و حتی افزایش رضایت شغلی کارکنان می‌شود.

چرا ارگونومی مهم است؟

ارگونومی برای هر سازمان و فردی که در محیط‌های کاری فعالیت می‌کند، اهمیت ویژه‌ای دارد. زمانی که فرد در محیطی با وضعیتی نامناسب، مانند نشستن طولانی مدت یا انجام حرکات تکراری بدون استفاده از تجهیزات ارگونومیک، کار می‌کند، بدن او شروع به بروز علائم خستگی، درد و ناراحتی می‌کند. این علائم می‌توانند به مرور زمان به اختلالات اسکلتی عضلانی (MSDs) منجر شوند. این اختلالات بیماری‌هایی هستند که به عضلات، مفاصل، تاندون‌ها، رباط‌ها و اعصاب آسیب وارد می‌کنند و می‌توانند تأثیرات منفی بلندمدت بر سلامت کارکنان داشته باشند. به همین دلیل توجه به ارگونومی در محیط کار برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی و ایجاد یک محیط کار سالم ضروری است.

اختلالات اسکلتی عضلانی (MSDs)

اختلالات اسکلتی عضلانی یا MSDs به بیماری‌هایی گفته می‌شود که بر سیستم اسکلتی و عضلانی انسان تأثیر می‌گذارند. این اختلالات می‌توانند به تدریج و در طول زمان به وجود بیایند یا از یک فشار و آسیب ناگهانی نشأت بگیرند. از جمله علائم شایع MSDs می‌توان به درد، تورم، التهاب، کاهش دامنه حرکت مفاصل، اسپاسم‌های عضلانی و خستگی مزمن اشاره کرد. از آنجا که این اختلالات اغلب در اثر شرایط نادرست ارگونومیک در محیط‌های کاری ایجاد می‌شوند، شناسایی و اصلاح این شرایط می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.

مزایای استفاده از ارگونومی در محیط کار

استفاده از اصول ارگونومی در محیط‌های کاری نه تنها به سلامت کارکنان کمک می‌کند، بلکه تاثیرات مثبتی بر روی عملکرد و بهره‌وری آنها نیز دارد. در اینجا به برخی از مزایای عمده ارگونومی اشاره می‌کنیم:

1.کاهش هزینه‌های سازمانی

یکی از مهم‌ترین مزایای ارگونومی در محیط کار، کاهش هزینه‌های سازمانی است. این مزایا شامل موارد زیر می‌شود:

کاهش صدمات و آسیب‌ها: استفاده از تجهیزات ارگونومیک به کاهش صدمات فیزیکی مانند کشیدگی عضلات، آسیب‌های مفصلی و کمر درد کمک می‌کند.

کاهش هزینه‌های درمانی: با کاهش صدمات و بیماری‌ها، هزینه‌های مربوط به درمان و مراقبت‌های پزشکی برای سازمان کاهش می‌یابد.

کاهش هزینه‌های بیمه: آسیب‌های ناشی از مشکلات ارگونومیک می‌تواند موجب افزایش هزینه‌های بیمه برای کارکنان شود. ارگونومی با کاهش آسیب‌ها، این هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.

کاهش هزینه‌های جبران خسارت: بسیاری از سازمان‌ها برای کارکنانی که آسیب می‌بینند غرامت پرداخت می‌کنند. ارگونومی می‌تواند به کاهش این هزینه‌ها کمک کند.

کاهش هزینه‌های جایگزینی کارکنان: کارکنان آسیب‌دیده نیاز به جایگزینی دارند که این می‌تواند هزینه‌بر باشد. با استفاده از ارگونومی، احتمال بروز آسیب‌ها کاهش می‌یابد و نیاز به جایگزینی کارکنان کم می‌شود.

2.کاهش احساس درد و ناراحتی

اجرای برنامه‌های ارگونومیک می‌تواند عوامل ریسکی را که منجر به بروز درد و ناراحتی می‌شوند، کاهش دهد. این برنامه‌ها با کاهش مشکلات جسمی مانند درد کمر، گردن و دست‌ها، باعث می‌شوند که کارکنان با راحتی بیشتری به انجام وظایف خود بپردازند.

3.افزایش بهره‌وری و کارایی

بهبود شرایط ارگونومیک محیط کار می‌تواند باعث کاهش دردهای جسمی و خستگی شود. این امر نه تنها به سلامت کارکنان کمک می‌کند بلکه به افزایش کارایی و بهره‌وری آنها نیز منجر می‌شود. کارکنانی که در محیط‌های ارگونومیک کار می‌کنند، توانایی بیشتری برای تمرکز بر روی وظایف خود دارند و در نتیجه عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند.

4.بهبود روحیه و رضایت شغلی کارکنان

زمانی که کارکنان احساس کنند که مدیریت سازمان به سلامتی و راحتی آنها اهمیت می‌دهد، روحیه و رضایت شغلی آنها به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. محیط‌های ارگونومیک باعث می‌شوند که کارکنان احساس ارزشمندی کنند و این امر می‌تواند بر کاهش نرخ ترک شغل و افزایش تعهد کارکنان به سازمان تاثیر بگذارد.

5.کاهش ساعات غیبت از کار

با توجه به اینکه ارگونومی به کاهش دردهای جسمی و افزایش راحتی کارکنان کمک می‌کند، این امر منجر به کاهش غیبت‌های کاری به دلیل بیماری‌ها و آسیب‌های فیزیکی می‌شود. کارکنانی که در محیط‌های ارگونومیک کار می‌کنند، کمتر به مشکلات جسمی دچار می‌شوند و به همین دلیل زمان بیشتری را در محل کار حضور دارند.

چرا برخی مدیران از ارگونومی استفاده نمی‌کنند؟

یکی از دلایل اصلی که بسیاری از مدیران از ارگونومی در محیط کار استفاده نمی‌کنند، این است که آن را هزینه‌بر می‌دانند. با این حال، بسیاری از اقدامات ارگونومیک هزینه‌بر نیستند و می‌توانند با حداقل هزینه‌ها به بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها کمک کنند. به عنوان مثال، اصلاح وضعیت نشستن کارکنان و استفاده از صندلی‌های ارگونومیک می‌تواند تاثیر زیادی در جلوگیری از بروز دردهای عضلانی داشته باشد.

مدیران باید به این نکته توجه کنند که ارگونومی تنها یک هزینه نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری است. این سرمایه‌گذاری به کاهش هزینه‌های درمانی، کاهش غیبت کارکنان و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود و در نهایت بازدهی بالایی را برای سازمان به ارمغان می‌آورد.

معمول‌ترین فاکتورهای ریسک ارگونومی در محیط‌های کار

برخی از عواملی که می‌توانند موجب بروز مشکلات ارگونومیک در محیط کار شوند عبارتند از:

• پوسچر نامناسب: نشستن نادرست یا ایستادن به مدت طولانی می‌تواند به مشکلات اسکلتی عضلانی منجر شود.
• حرکات تکراری: انجام حرکات تکراری مانند تایپ کردن یا استفاده از موس به مدت طولانی می‌تواند باعث آسیب به مفاصل و عضلات شود.
• حمل اجسام سنگین: بلند کردن و جابه‌جایی اجسام سنگین بدون رعایت اصول صحیح می‌تواند منجر به آسیب به کمر و سایر قسمت‌های بدن شود.
• درجه حرارت بالا: کار در دماهای بسیار بالا یا پایین می‌تواند به راحتی و سلامت کارکنان آسیب برساند.
• لرزش و ارتعاش: تجهیزات صنعتی که ارتعاشات زیادی دارند می‌توانند به عضلات و مفاصل آسیب وارد کنند.

سخن پایانی

در نهایت، می‌توان گفت که ارگونومی در محیط‌های کاری نه تنها به سلامت کارکنان کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های سازمانی نیز می‌شود. مدیران باید این نکته را در نظر بگیرند که ارگونومی یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است که در نهایت باعث بهبود عملکرد، کاهش هزینه‌ها و افزایش رضایت شغلی کارکنان می‌شود. بنابراین، با ایجاد شرایط ارگونومیک در محیط کار، می‌توان به نتایج بسیار مثبتی دست یافت که به نفع همه طرفین باشد.